Ούτε βήμα πίσω: Παλεύουμε για όλα!

Η κρίση ως ευκαιρία και η Αριστερά στο προσκήνιο

“Στις τράπεζες λεφτά στη νεολαία σφαίρες ”, είναι το σύνθημα που συμπυκνώνει την οργή και την αμφισβήτηση του Δεκέμβρη του '08. Ένα ακραίο συμβάν κρατικής καταστολής, στα πλαίσια της σύγχρονης καπιταλιστικής βαρβαρότητας, στάθηκε η αφορμή για να πυροδοτήσει, πέρα από μια κοινωνική εξέγερση, ευρύτερες διεργασίες αμφισβήτησης του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Μέσα στα 30 χρόνια ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού, που συμπυκνώνεται στη λογική του “there is no alternative”, η αναβάθμιση της καταστολής αποτέλεσε το αναγκαίο συμπλήρωμα των πολιτικών που βλέπουν τα κέρδη πάνω απ’ τους ανθρώπους και την ανάπτυξη των αγορών και του τραπεζικού συστήματος ως μονόδρομο της ιστορίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της λογικής αποτελούν οι πολιτικές λιτότητας και αυταρχισμού, που δοκιμάζονται σήμερα μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης του '08, προκειμένου το καπιταλιστικό σύστημα να ξεπεράσει τις δικές του δομικές κρίσεις.

Εργαστήρι γι αυτές τις πολιτικές σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτέλεσε η Ελλάδα με την είσοδό της στο μηχανισμό στήριξης του ΔΝΤ και την ταυτόχρονη μετατροπή της τραπεζικής κρίσης σε κρίση χρέους. Η συνακόλουθη εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών μετέφερε το βάρος της κρίσης στην κοινωνία, την οποία έφερε αντιμέτωπη με την ανεργία, την απελευθέρωση των απολύσεων, την κατάρρευση του κράτους πρόνοιας και την υπονόμευση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων αλλά και των δημοκρατικών ελευθεριών. Η ανάγνωση της κρίσης αυτής από τη ριζοσπαστική αριστερά, ως μιας δομικής κρίσης της αναπαραγωγής των καπιταλιστικών σχέσεων, σε διαλεκτική σχέση μ' ένα συλλογικό αίσθημα κοινωνικής αδικίας και αγανάκτησης, κατάφερε τελικά να τη νοηματοδοτήσει ως ευκαιρία. Έτσι, παρά το ασφυκτικό πλαίσιο, δημιουργήθηκαν πολύμορφες αντιστάσεις που σκιαγραφούν ένα εναλλακτικό υπόδειγμα οργάνωσης των κοινωνιών με βάση τις ανάγκες των πολλών. Αποκορύφωμα των διεργασιών αυτών αποτέλεσε το κίνημα των πλατειών, όπου με προτάγματα τη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, το αγανακτισμένο πλήθος έπαιρνε μορφές πολιτικού σώματος. Η οργανική σχέση του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. μ’ αυτές τις αντιστάσεις κατάφερε να συμπυκνώσει ένα νέο συσχετισμό δύναμης που αποτυπώθηκε στις διπλές εκλογές του '12, φέρνοντας την Αριστερά και τις ιδέες της στο προσκήνιο.

Η αντιφατική πορεία προς μια κυβέρνηση της Αριστεράς

Η ματαίωση και ο φόβος που προκάλεσε η ακροδεξιά κυβέρνηση Σαμαρά λειτούργησε ανασταλτικά στη συγκρότηση μαζικότερων και επιθετικότερων κινημάτων αντίστασης που εν τέλει θα μπορούσαν να ριζοσπαστικοποιήσουν και τον ίδιο το ΣΥ.ΡΙΖ.Α και να γειώσουν και κοινωνικά την υπόθεση της πολιτικής ανατροπής. Ωστόσο, η ύπαρξη ανυποχώρητων αγώνων (καθαρίστριες Υπ. Οικονομικών, σχολικοί φύλακες, διοικητικοί, Σκουριές) αλλά και εγχειρημάτων αλληλεγγύης και αυτοδιαχείρισης (κοινωνικά ιατρεία, ΒΙΟΜΕ, συνεταιρισμοί και κολεκτίβες) λειτούργησαν προωθητικά για την πολιτική ανατροπή που συντελείται μετά το σχηματισμό αριστερής κυβέρνησης. Οι μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις σε Ελλάδα και Ευρώπη προς υποστήριξη μιας διαδικασίας διαπραγμάτευσης που θα ακυρώνει το καθεστώς λιτότητας, ανέδειξαν τις πανευρωπαϊκές προεκτάσεις και επίδικα του εγχειρήματος της αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα, προκειμένου να αφηγηθούμε από κοινού με τους λαούς της Ευρώπης το μέλλον μας με θετικό πρόσημο.

Προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλει η προσπάθεια για την ανάσχεση της ανθρωπιστικής κρίσης, αν και ο δυσμενής συσχετισμός δύναμης στην Ευρώπη δυσχεραίνει τη θέση της κυβέρνησης και την εφαρμογή του προγράμματός της που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει ευρύτερες κι υλικότερες τομές. Μοναδικό φορέα της υπέρβασης αυτού του ασφυκτικού πλαισίου, συνιστά ο λαϊκός παράγοντας εντασσόμενος σε μια αφήγηση ταξικά μεροληπτική στον ορίζοντα της εξουσίας των από κάτω. Αυτός ο λαϊκός παράγοντας σε μια διεθνιστική κατεύθυνση, μας απομακρύνει από εθνικές στρατηγικές που λειτουργούν υπονομευτικά για τα προτάγματα της Αριστεράς και λειτουργούν ανασχετικά για πολιτικές επιλογές που θα στρέφονται υπέρ των υποτελών και ενάντια στους πλούσιους. Μια τέτοια αφήγηση είναι προϋπόθεση προκειμένου η Αριστερά ν’ αμφισβητήσει την πολιτική υπόσταση του χρέους και να κάνει πολιτική με βάση τις ανάγκες. Άλλωστε και τα διακυβεύματα στο πεδίο της σύγκρουσης των ιδεών έχουν άμεσες υλικές αποτυπώσεις.

Αποφασιστικό χαρακτήρα για την τύχη του εγχειρήματος της αριστερής κυβέρνησης θα έχει και η αντιμετώπιση του φαινομένου της ανόδου της ακροδεξιάς και της απειλητικής εμφάνισης στο πολιτικό προσκήνιο νεοφασιστικών-νεοναζιστικών μορφωμάτων. Το φαινόμενο αυτό δεν περιορίζεται στο ''ελληνικό πρόβλημα'' της Χρυσής Αυγής, αλλά έχει πανευρωπαϊκή διάσταση. Εθνικιστικοί λόγοι που περιστρέφονται συχνά γύρω από αλυτρωτικές διεκδικήσεις, ρητορική μίσους προς ό,τι το διαφορετικό και ξένο (ομοφοβία, ξενοφοβία, ισλαμοφοβία), αντισημιτισμός και σεξισμός, όλα αυτά πολύ συχνά με ναζιστικές αναφορές, βρίσκουν δυστυχώς ανταπόκριση από ένα όλο και διευρυνόμενο ακροατήριο στην Ευρώπη. Σ’ αυτό το ιδεολογικό υπόβαθρο, σχηματίζονται και δρουν νεοφασιστικές-νεοναζιστικές οργανώσεις με εγκληματική δράση (π.χ. δολοφονία Κλεμάν Μερίκ στη Γαλλία), αλλά και λειτουργούν και πολιτικά κόμματα, τα οποία γνωρίζουν σημαντική απήχηση (ATAKA στη Βουλγαρία, Jobbik στην Ουγγαρία, Finns Party στη Φινλανδία κ.ά.), ενώ το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία διεκδικεί με αξιώσεις την εξουσία. Στην Ελλάδα η ανοιχτά εγκληματική δράση του νεοναζιστικού μορφώματος της Χρυσής Αυγής (δολοφονίες Σαχζάτ Λουκμάν και Παύλου Φύσσα, δράση ταγμάτων εφόδου κ.ά.) και η σύλληψη της ηγετικής της ομάδας, δεν την εμπόδισε να παγιώσει την εκλογική της δύναμη, γεγονός που φανερώνει την εδραιωμένη πια απήχηση των ιδεών αυτών σ’ ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας. Μάλιστα, ενόψει της δίκης του ηγετικού πυρήνα της, επιχειρείται να φιλοτεχνηθεί μια εικόνα παρεξηγημένων λαϊκών, πατριωτών αγωνιστών, αποκηρύσσοντας και αποσιωπώντας τις ναζιστικές καταβολές, ιδέες και πρακτικές της οργάνωσης. Απέναντι σ’ αύτη τη ζοφερή κατάσταση, η Αριστερά καλείται να ανατρέψει όσα και όσους έθρεψαν το ''αυγό του φιδιού'' και να δημιουργήσει εκείνους τους όρους, τόσο σε υλικό όσο και σε αξιακό επίπεδο, που θα συντρίβουν κάθε έρεισμα και κάθε πιθανότητα διάχυσης των ιδεών αυτών στην κοινωνία. Παράλληλα, μοιάζει πιο αναγκαία από ποτέ η συσπείρωση του αντιφασιστικού κινήματος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο προς μια μαχητική κατεύθυνση προκειμένου ν’ αναχαιτιστεί αυτή η εξάπλωση του φασισμού και να βοηθηθεί η πολιτική και κοινωνική του εκθεμελίωση.

Ο σχηματισμός αριστερής κυβέρνησης αποτελεί πλέον επιλογή μεγάλων τμημάτων των “από κάτω” για να αναχαιτιστεί η μνημονιακή λαίλαπα. Με αυτήν την έννοια, η απολύτως αναγκαία έκκληση στους καταπιεσμένους να μην περιμένουν από κανένα σωτήρα να τους σώσει (ούτε από την Αριστερά), αλλά να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους, για να μη συρρικνώνεται σε ηθικολογία, δεν πρέπει να λειτουργεί εκ των προτέρων απορριπτικά στο σχηματισμό μιας τέτοιας κυβέρνησης, στο όνομα της αποτυχίας της. Αντίθετα, οφείλει να οικοδομεί στο τώρα εκείνους τους όρους που θα την πιέζουν προς τα αριστερά και κυρίως θα εξοπλίζουν το κίνημα και τους εργαζόμενους με τα αιτήματα, τα επιχειρήματα, τις μορφές αυτοοργάνωσης και αγώνα που θα τους επιτρέψουν να αξιοποιήσουν την αριστερή κυβέρνηση ως μεταβατικό όχημα στη διαδικασία της καπιταλιστικής υπέρβασης ή ακόμα στην περίπτωση ήττας της ως ασπίδα στην επακόλουθη καταστροφή.

Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση

Στον αντίποδα της επικοινωνιακής διαχείρισης των διαπραγματεύσεων, ο ΣΥΡΙΖΑ οφείλει να προετοιμάσει την κοινωνία για τις επικείμενες συγκρούσεις και η Αριστερά να οργανώσει τις κοινωνικές αντιστάσεις, κινούμενοι σε μια λογική εμβάθυνσης της διαδικασίας ριζοσπαστικοποίησης της κοινωνίας και εμπέδωσης μιας εναλλακτικής Ευρώπης των λαών στη βάση της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας. Άμεσο επίδικο αποτελεί, η δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας αριστερά της αριστερής κυβέρνησης που θα προτάσσει την οργάνωση, τη δραστηριοποίηση, την πολιτική συμμετοχή.

Βασική επιδίωξη πρέπει να είναι η οργάνωση των εργαζομένων, που θα αντιτάσσεται στην εργοδοτική τρομοκρατία, που θα αποσπά πεδία εξουσίας απ’ το κεφάλαιο στην προοπτική του εργατικού ελέγχου, ενώ παράλληλα θα διεκδικούν μισθούς και δικαιώματα. Απάντηση στο τώρα για το ζήτημα της ανεργίας θα μπορούσε να είναι, πέρα απ’ τις ρήξεις που απαιτούνται στο οικονομικό πεδίο, η προώθηση ενός στρατηγικού σχεδίου δημιουργίας νέων αντιπαραδειγμάτων οργάνωσης της εργασίας που θα αξιοποιεί την νεανική δημιουργικότητα και το επιστημονικό μας κεφάλαιο, εντός ενός δημοκρατικού και χειραφετησιακού πλαισίου. Αυτές οι εργατικές διεκδικήσεις μαζί με μια δίκαιη φορολογική πολιτική είναι ικανές για μια ριζική αναδιανομή του πλούτου και για την οικοδόμηση ενός Δημοσίου στραμμένου στην κοινωνική μέριμνα. Ένα νέο Δημόσιο, ανοιχτό στην κοινωνία, υπό τον έλεγχο συλλογικών φορέων, με τη συμμετοχή πολιτών και κινημάτων και την αξιοποίηση εγχειρημάτων που λειτουργούν εκτός του κρατικού ελέγχου. Εντός αυτού του πλαισίου για ένα νέο Δημόσιο τοποθετούμε και τον αναγκαίο μετασχηματισμό του Πανεπιστημίου προς αυτό των δικών μας αναγκών και της κοινωνικής πλειοψηφίας. Σε αυτήν την κατεύθυνση καλείται να επαναλειτουργήσει η δημόσια ραδιοτηλεόραση, στη βάση του αντιπαραδείγματος που δημιούργησαν οι εργαζόμενοι από κοινού με την κοινωνία, όπως στην περίπτωση της αυτοδιαχειριζόμενης ΕΤ3. Επιπλέον, κινήματα αξιοποίησης των δημόσιων χώρων μπορούν να λειτουργήσουν προωθητικά για την συγκρότηση μετώπων ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις αλλά και προς την επίλυση αναγκών όπως το στεγαστικό. Σ' αυτήν την κατεύθυνση καλούμαστε να δημιουργήσουμε μια νέα σχέση των πολιτών με τον χώρο που θα τον οικειοποιούνται σύμφωνα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους κι όχι σύμφωνα με τη λογική του κέρδους και της εμπορευματοποίησης, που μέσα σ' άλλα είναι υπεύθυνη και για μεγάλες οικολογικές καταστροφές. Καταλύτης όλων αυτών των διεργασιών καλείται να γίνει και το νεολαιίστικο κίνημα που πέρα των διεκδικήσεων θα προτάσσει ένα καθημερινό αντιπαράδειγμα συμμετοχής και οργάνωσης, στην κατεύθυνση της συγκρότησης νέων κοινωνικών υποκειμένων που θα αναλάβουν την υπόθεση του κοινωνικού μετασχηματισμού.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι ο αγώνας για δικαιώματα και ελευθερίες προκειμένου να αντιστραφεί το αρνητικό πλαίσιο που διαμόρφωσε η ακραία καταστολή των τελευταίων χρόνων και να λειτουργήσει προωθητικά για τις παραπάνω διεκδικήσεις. Φυσικά, μέσα σε έναν ρευστό και παράλληλα παγωμένο χωροχρόνο, όπου το “οικονομικό” επικαθορίζει τα πάντα, τα δημοκρατικά δικαιώματα, η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ισότητα και η ελευθερία παραγκωνίζονται στην ατζέντα της Αριστεράς, κυβερνώσας ή μη. Η προώθηση του δημοκρατικού μετασχηματισμού διαμορφώνει και το στίγμα της Ριζοσπαστικής Αριστεράς και αποτελεί τον πυρήνα του αντιπαραθετικού μας σχεδίου για την οργάνωση των κοινωνιών. Ειδικά αυτές οι διεκδικήσεις που αμφισβητούν τις αυταρχικότερες πτυχές του κράτους φέρνουν την κοινωνία αλλά και μια αριστερή κυβέρνηση που θέλει να συμπυκνώνει τους αγώνες της, σε ευθεία αντιπαράθεση με το αυθεντικότερο κόμμα του καπιταλισμού, το κράτος, κάνοντας επιτακτική την αντιπολίτευση σε αυτό και τους μηχανισμούς του. Να εκμεταλλευτούμε, λοιπόν, τις δυναμικές που απελευθερώνει αυτή η σύγκρουση για να ξεδιπλώσουμε έναν κόσμο που θα καταργεί την εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Θεωρούμε ότι μόνο με την ανάληψη πρωτοβουλιών διεκδίκησης και δράσης στο σήμερα, μόνο με την διαμόρφωση εκείνου του κοινωνικοπολιτικού ρεύματος που θα αποτελέσει τον κορμό της προωθητικής αντιπολίτευσης στην αριστερή κυβέρνηση μπορούν να προχωρήσουν τα πράγματα.

Αναδημοσίευση απ την nowtopia, περιοδική έκδοση της Αριστερής Ενότητας Φιλοσοφικής